„Þetta eru gömul vísindi“, eða: „Þetta eru nú einhver ný vísindi“, segja menn við réttu tækifærin, gjarnan þegar þeim blöskra einhverjar fullyrðingar samborgara sinna, sem þeir eru ósammála. Og öll vitum við að „vísindin efla alla dáð“, eða er það ekki, annars?

Lengi hefur tíðkast að nota „blessuð vísindin“ sér í hag í rökræðum eða í auglýsingaskyni. Frasinn „vísindalegar rannsóknir hafa sýnt að…“ er alþekktur. Því miður er það undir hælinn lagt hvort að baki slíkum fullyrðingum eru nokkur vísindi yfirleitt – en tilgangurinn er að varan, eða rökin, fái á sig gæðastimpil. Og óþarflega oft virðist tilgangurinn helga meðalið.

Í þjóðmálaumræðunni, ekki síst stórpólitískum dægurmálaþrætum, er vísindunum slegið milli póla eins og borðtenniskúlu. Annað hvort eru „engar eða ónógar vísindarannsóknir að baki“ eða þær eru dregnar stórlega í efa, séu þær til staðar, og vísindamennirnir sakaðir um að vera málaliðar (og þar með engir vísindamenn) í pólitískum hráskinnsleik.

Þetta kannast allir við í umræðunni um náttúrvernd og virkjanir. Sú undarlega lenska hefur t.d. verið viðhöfð hér á landi að láta framkvæmdaaðilana sjálfa sjá um umhverfismat, eins fjarstæðukennt og það nú er, þegar málið er hugsað. Megin stefin í þessari umræðu undanfarna áratugi hafa verið þau að náttúrverndarsinnar hafa kvartað yfir skorti á vísindum að baki ákvörðunum en virkjana- og stóriðjusinnar hafa heldur amast við vísindum, talið þau óþarfa vesen sem tefji bara framgang „nauðsynlegra framfara“.

Gott ef Samtök atvinnulífsins hafa ekki verið á þeirri skoðun að Umhverfisráðuneytið sé óþarft með öllu, m.a. af þessum sökum. Það gæti nefnilega farið fram á að lagst yrði í dýrar og tafsamar rannsóknir, sem skipta ekki máli þegar upp er staðið, því það átti nefnilega að virkja hvort sem er.

Ásmundur Einar Daðason hefur nú um stundir mestar áhyggjur af því hvort friðun fuglategunda hér við land tengist umsókn um inngöngu í Evrópusambandið, en hefur litlar áhyggjur af því hvort viðkomandi tegundir eru raunverulega í hættu, með eða án ESB-tilskipunar, á meðan umhverfisráðherra segir að „mælingar sýni að fækkað hafi í stofnunum“ (væntanlega vísindalegar mælingar?). Ásmundur Einar hefur nefnilega þá lífssýn að fuglategundir eigi að deyja út samkvæmt alíslenskri reglugerð, fyrr en að þær bjargist fyrir tilstilli reglugerða frá ESB.

Og náttúruverndarmenn eiga það líka á hættu að taka „vísindin“ í sína þjónustu, án þess að séð verði að óyggjandi rannsóknir liggi þar að baki. Þannig telur t.d. Orri Vigfússon að 80-90% villta laxagöngustofnsins í Þjórsá gæti verið í hættu ef áin yrði virkjuð hér niðri í byggð. Hvaðan fær hann þær tölur?

Fiskifræðingar halda því fram, með ágætum rökum að því er séð verður með leikmannsaugum, að virkjun í Ölfusá við Selfoss muni valda umtalsverðu tjóni á laxastofni Ölfusár-Hvítár ef mótvægisaðgerðir virka ekki eins og til er ætlast. Virkjunarsinnum er hinsvegar hætt við því að miða málflutning sinn við það að mótvægisaðgerðir virki 100%, og vitna svo í verkfræðileg vísindi því til staðfestingar.

Í sjávarútveginum er stöðugt deilt um vísindin. Hafrannsóknarstofnun leggur fram tillögur um veiðiheimildir, byggðar á vísindarannsóknum sínum á stofnstærðum. Í hvert sinn má ganga að því vísu að útgerðarmenn, skipstjórar eða trillukarlar rífi í sundur á sér andlitið, inni í stofum landsmanna, í heilagri vandlætingu yfir „þessum fávitum með prófgráðurnar“ sem ekkert viti í sinn haus, það sé allur sjór morandi í fiski, það sjái allir vitibornir menn með barnaskólapróf!

Náttúran og vísindin hafa lengst af mátt sín lítils fyrir sérhagsmunum. LÍÚ hefur að mestu ráðið því sem það hefur viljað ráða í sjávarútvegsráðuneytinu, og því er von að sambandinu finnist slitið úr sér hjartað þegar minnst er á að færa auðlindanýtinguna yfir í umhverfisráðuneytið – ráðuneyti sem því finnst helst að leggja ætti af, enda samgöngur víst ekki jafn greiðar þangað inn. Það sama gildir um Samtök iðnaðarins og Bændasamtökin varðandi þeirra málaflokka. Á tímum Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins (sem sagt nánast allan lýðveldistímann) voru svo ljómandi greiðar leiðir fyrir þessi hagsmunasamtök inn í „sín ráðuneyti“.

Með nýjum stjórnvöldum fer þetta þó vonandi að breytast.

Því er þó ekki alveg að treysta, eins og Pawel Bartoszek bendir á í frábærri grein í Fréttablaðinu í dag, um afleitan ráðherraferil Jóns Bjarnasonar.

Skúli Helgason skrifar í dag grein á dv.is þar sem hann fer yfir horfurnar, helstu verkefnin á næstu misserum sem breytt ríkisstjórn muni taka á. „Hinar bráðu björgunaraðgerðir vegna bankahrunsins eru komnar vel á veg, tekist hefur að lækka fjárlagahallann um 170 milljarða frá hruni, spara með því 17 milljarða í vaxtakostnað, hagvöxtur er hafinn á ný og meiri en víðast hvar í Evrópu og almenningur sér nú fram á betri tíð með auknum kaupmætti, lægri skattbyrði og verðbólgu sem stefnir í að verða nærri verðbólgumarkmiði Seðlabankans (2,5%) á síðari hluta ársins“, segir Skúli, nokkuð kokhraustur.

Í ljósi þessa telur Skúli að komið sé að vatnaskilum í starfi ríkisstjórnarinnar, sem geti nú farið að líta upp úr mokstrinum, á nánasta umhverfi í kringum sig. Hann segir „mesta þjóðþrifaverkefnið að tryggja nýja skipan auðlindamála“ þar sem allt er „undir, fiskur, orka og land auk þeirra auðlinda sem kunna að verða nýttar í framtíðinni“.

Ekki er ég jafn sannfærður og Skúli, um sýn almennings á betri tíð með auknum kaupmætti og lægri skattbyrði. Ég held einmitt að „almenningur“ sjái alls ekki fram á betri tíð og allra síst lægri skattbyrði. Það hefur stjórninni tekist á eigin spýtur með gjörðum sínum og þar að auki hefur valdaklíku landsins, stjórnarandstöðunni og „aðilum vinnumarkaðarins“ alveg tekist að kaffæra Skúla og félaga í umræðunni. Nánast daglega dynja á fólki fréttir af auknum álögum og núna um áramótin hellast þær enn yfir – sem aldrei fyrr.

Ég er hræddur um að fréttir af reikningnum sem fólk mun fá sendan ef það bruðlast við að „panta sjúkrabílinn“, og aðrar fréttir í sama stíl, veki meiri athygli hjá almenningi en einhver þokukennd loforð um betri tíð með blóm í haga.

Ríkisstjórnin og stuðningsmenn hennar á þingi verða í sameiningu að átta sig á því, þrátt fyrir mikið langlundargeð margra kjósenda og skilning á þeim aðstæðum sem við er að glíma, að öllu siðlegu fólki svíður það óréttlæti sem við blasir varðandi skuldastöðuna -já alveg inn að kviku. Mér kemur á óvart ef fólk sættir sig við að sitja uppi með stökkbreyttar skuldir til eilífðarnóns. Við erum mörg tilbúin að bíða meðan verstu skítverkin eru unnin, en fyrst nú er komið að vatnaskilum, er þá ekki eimitt kominn tími á eitthvert lágmarks réttlæti?

Skúli hittir alveg í liðinn þegar hann segir: „Það er algjört forgangsverkefni á árinu 2012 að tryggja samræmda auðlindastefnu […] sem tryggi þjóðarbúinu eðlilegar tekjur af allri nýtingu sameiginlegra auðlinda þjóðarinnar“. Því miður finnst manni horfurnar hvað þetta varðar ekki vera björgulegar. Ekkert annað blasir við almenningi en að hver höndin sé uppi á móti annarri í stjórnarflokkunum, ekkert samkomulag um breytingar á kvótakerfinu muni nást, og útgerðarauðvaldið fari með fullkominn sigur af hólmi – hlakki yfir bráð sinni eins og sá ránfugl sem það er. En ef stjórnarliðið heykist á þessu, þá verður það grafskriftin þess.

Nú stendur upp á Skúla, því ég hef þrátt fyrir allt nokkra trú á honum, að sigla þessu máli í höfn.

Við lestur fyrirsagnarinnar á tilvitnaðri grein detta manni strax í hug hin fleygu orð Vésteins, úr Gísla sögu Súrssonar: „Nú falla öll vötn til Dýrafjarðar“.

Öll vötn íslensks almennings falla nú til dýra fjarðar. Ef komið er að vatnaskilum, hvert munu þau falla héðan í frá?

Nú stendur íslenska valdaklíkan fyrir harðvítugu áróðursstríði og stöðugum skæruhernaði til að fegra eigin hlut – og endurrita söguna sér í hag. Til þess hefur hún heilt dagblað og fleiri smámiðla, bæði net-, prent- og ljósvakamiðla. Þórður Snær Júlíusson fer ágætlega, í grein í Fréttablaðinu í dag, yfir áróðurstækni lögmanna „hinna miklu íslensku efnahagsundra“ sem eru til rannsóknar vegna ætlaðra efnahagsbrota og segir meðal annars: „Flestir þeirra hafa stórar hugmyndir um eigið ágæti, sumir virðast beinleiðis upplifa sig sem einhvers konar hálfguði, og sjálfsmynd þeirra er beintengd við það sem þeir gerðu á hinum fölsku uppgangstímum“. Þetta sama var tekið til umfjöllunar í pistli hér á síðunni á Þorláksmessu.

En þessar lýsingar eiga ekki aðeins við efnahagsundrin. Þær passa nákvæmlega við á öllum sviðum. Skýrast kemur þetta fram, annars vegar þar sem LÍÚ hamast við að verja hagsmuni stórútgerðarmanna og reynir að telja fólki trú um að allt fari á hausinn ef útgerðin greiddi sanngjarna rentu fyrir aðgang að fiskimiðunum, þyrfti að greiða fyrir hráefnið eins og aðrir atvinnurekendur. Hinsvegar í stjórnmálunum þar sem Sjálfstæðisflokkurinn hamast í fullkomnu æðiskasti við að breiða yfir eigin skít og velta eigin ábyrgð yfir á aðra.

Þetta er aðferðafræði sem flokkurinn hefur notað árum og áratugum saman. Ef þeir lenda í minnihluta einhvers staðar, á þingi, í sveitarstjórnum eða hvar sem er, haga fulltrúar hans sér eins og þeir einir séu réttbornir til valda. Þar er lifandi komin „hálfguðahugmyndin“ sem Þórður nefnir og eftirfarandi lýsing Þórðar á fullkomlega við atferli sjálfstæðismanna þegar þeir lenda í aftursætinu: „Oftast eyða þeir reyndar mestu púðri í að upplýsa hversu léleg rannsóknarskýrslan sé, hversu illa gefnir rannsakendur þeirra séu og hversu illa gefinn fréttamaðurinn sé…“. Ef skipt er út úr tilvitnuninni rannsóknarskýrslunni, rannsakendum og fréttamanninum fyrir það sem á við á hverjum stað og tíma, þá er þetta mynstrið.

Svona er haldið áfram og áfram og áfram endalaust. Allt þar til flokkurinn kemst aftur til valda. Þá er farið að tala fjálglega um siðareglur, heiðarlega umræðu, samstarf og samvinnu. Og hneykslast ógurlega á allri gagnrýni: íbúarnir eigi annað og betra skilið!

Það er alveg gargandi snilld að fylgjast með þessu kjaftæði.

Baldur Guðlaugsson, fyrrverandi ráðuneytisstjóri í fjármálaráðunetyinu, var í apríl sl. dæmdur í tveggja ára fangelsi fyrir innherjasvik. Nú er mál hans til meðferðar í hæstarétti. Lögmaður Baldurs hefur sett fram þær kröfur, til vara, að fjölmiðlaumfjöllun um málið komi til refsilækkunar, verði sakfellingin staðfest í hæstarétti, enda geti engin refsing staðist samanburð við vítisloga íslenskrar fjölmiðlaumfjöllunar. Gekk umfjöllunin víst svo langt að hinn dæmdi ráðuneytisstjóri missti vinnuna!

Þetta ætti sérstakur saksóknari að láta sér að kenningu verða í sínum störfum. Það gengur náttúrulega ekki að menn sem kunna að verða dæmdir fyrir að leiðast óvart út í innherjasvik, vafningafléttur eða stórfelld bankarán ef út í það er farið, missi að auki vinnuna. Þetta var nú einu sinni það sem allir „okkar bestu menn“ voru að gera og, drifnir áfram af forseta vorum, nýttu snilli sína á þessum sviðum til að bera „hróður“ fósturjarðarinnar út um heiminn.

Þó það hafi auðvitað verið sjálfsagt að fjölmiðlarnir segðu frá hinum miklu sigrum víkingaferðanna, og flytu með í einkaþotunum til að spara tíma og aukaferðir, er engin ástæða fyrir þá að vera endalaust að horfa um öxl og velta sér upp úr einhverjum hlutum sem gætu hafa farið úrskeiðis í fortíðinni – enda það allt saman náttúrulega aðstæðum á erlendum mörkuðum að kenna en ekki „strákunum okkar“.

„Strákarnir okkar“ eiga nefnilega heiður skilinn fyrir að koma okkur hér á þessum útnára rækilega á heimskortið og í stað þess að láta fjölmiðla komast upp með að hrekja þá úr vinnunni með ósanngjarnri umfjöllun væri nær að forsetinn hóaði þeim saman á Bessastaði milli jóla og nýárs og hengdi í þá fálkaorðuna.

Allir muna hvað það var gaman á Bessastöðum, hjá forsetanum og silfurstrákunum, eftir ÓL í Peking. Nú er lag að heiðra „gullstrákana“ líka, Baldur og þá hina.

Undarlega hljótt hefur lengst af verið um áform bæjarstjórnarmeirihlutans í Árborg að stífla Ölfusá við túngarðinn ofan við byggðina á Selfossi og veita henni úr farvegi sínum, í jarðgöngum eða skurði, nánast í gegnum byggðina „utan ár“. Upplýsingar um þennan gjörning eru bæði loðnar og af skornum skammti, ekki síst í því ljósi að hér hafa ekki fyrr verið settar fram hugmyndir sem gætu haft jafn öfgafull, skaðleg áhrif á bæði lífríki og efnahag á svæðinu.

Náttúruvættið

Ölfusá, þar sem hún beljar í gegnum Selfoss, um gjána, Básinn og áfram niður flúðirnar norðan gömlu Selfossbæjanna, er hjartsláttur þessa byggðarlags. Fram kemur í grein eftir fiskifræðingana Sigurð Guðjónsson og Magnús Jóhannsson í héraðsblaðinu Dagskránni í gær að meðalrennsli Ölfusár, þessa vatnsmesta fljóts á Íslandi, sé 400m³ á sekúndu en ef af virkjanaáformum yrði myndu seitla undir brúna 15m³/s (eitthvað meira í vatnavöxtum). Ef áin yrði aflífuð með svo brútal hætti sem núverandi bæjarstjórnarmeirihluti áformar er þar með grundvellinum kippt undan sjálfsmynd þeirra sem lifað hafa og hrærst í félagi við hana um aldir. Kynslóðir sem yxu upp þaðan í frá, við hjal í svo hlægilegri sprænu, yrðu eitthvert allt annað fólk en það sem alið hefur manninn á bökkum þessa eins merkasta náttúruvættis landsins fram undir þetta.

Áhrif á lífríkið

Í grein þeirra Magnúsar og Sigurðar kemur fram að á vatnasvæði Ölfusár-Hvítár „lifa allar þær fiskitegundir sem finnast í fersku vatni á Íslandi“. Af þessum fiskstofnum eru umtalsverðar nytjar og er veiðistofn laxa í ám á vatnasvæðinu einn sá stærsti á landinu. Veiðin er umtalsverð, bæði í net og á stöng og geta stangardagar í laxveiði orðið á bilinu 8000 til 9.500 á ári en í silungsveiði yfir 18.000. „Laxastofnar Ölfusár-Hvítár hafa umtalsverða þýðingu á landsvísu en á árinu 2010 var laxveiðin þar um 18% af allri veiði í ám með náttúrulegum laxi á landinu og er jafnframt umtalsverður hluti af fjölda laxa í afla við Norður-Atlantshaf“, segja fiskifræðingarnir, og ennfremur að virkjunin muni valda „umtalsverðu tjóni ef mótvægisaðgerðir eru ekki gerðar eða ef þær virka ekki eins og til er ætlast“. Það muni þýða „endalok þeirra göngufiskstofna sem eru ofan [fyrirhugaðrar] stíflu“, hvorki meira né minna. Hver vill taka þá áhættu – og ábyrgð á slíku hryðjuverki?

Tilfinningasemi, efnahagsleg afkoma og náttúruvá

Allir sem vilja, sjá að hér er ekki aðeins um að tefla „einhverja fiska“ eða tilfinningasemi íbúa í nágrenni virkjunar, heldur einnig stórkostlega efnahagslega hagsmuni, bæði vegna sölu veiðileyfa og ekki síður afleiddra áhrifa á ferðaþjónustu og afkomu íbúa meira og minna upp um alla Árnessýslu. Hér er líka um að tefla Sogið, Stóru-Laxá, Tungufljót og Brúará, svo aðeins nokkrar stærri árnar séu nefndar, og að auki veiðivötnin Hestvatn, Apavatn og Laugarvatn.

Fyrir utan það sem hér hefur verið nefnt þarf að hafa í huga að Ölfusá og Hvítá eru „mestu flóðaár landsins“ og í þeim „urðu hlaup árin 1929, 1939, 1975, 1980 og 1999“ ef aðeins er litið til síðustu aldar. Enginn veit hver áhrif stíflu við Efri-Laugardælaeyju yrðu á marflatan Flóann í hamfara- eða krapaflóði. Erfitt er að meta hættuna þar sem allar hugmyndir bæjarstjórnarmeirihlutans um framkvæmdina eru þokukenndar og óljósar, það skal bara virkja! Helst virðist eiga að reiða sig á, til að bjarga fiskstofnum, „fiskivænar túrbínur“, sem hafa verið kjaftaðar upp í blöðum, en virðast reyndar ekki vera til nema sem líkön á teikniborðum tilraunastofa einhversstaðar úti í hinum stóra heimi.

Ekki einkamál meirihlutans

Til að réttlæta náttúruspjöllin hefur bæjarstjórnarmeirihlutanum tekist að reikna sig upp í hundruð milljóna hagnað og hundruð starfa. En þrátt fyrir öll reiknilíkön eru þessi ósköp ekki einkamál fimm meirihlutafulltrúa í bæjarstjórn Árborgar. Þetta var ekki stefnumál neins flokks fyrir síðustu kosningar í sveitarfélaginu og því hafa fulltrúar Sjálfstæðisflokksins um þetta ekkert umboð frá kjósendum sínum, né öðrum íbúum. Að ekki sé talað um aðra Árnesinga, sem málið varðar ekki síður en Selfyssinga. Hér eru nefnilega líka í hættu hundruð milljóna og hundruð starfa ef fiskistofnar hrynja.

Fordæmi Hvergerðinga

Bæjarstjórn Hveragerðis setti eftirtektarvert fordæmi með því að berjast samhent og einhuga gegn virkjunum í sínum bakgarði, og kom þannig í veg fyrir eyðileggingu ómetanlegra náttúruperla. Hvergerðingar mátu dýrgripi sína meira en allt það gull sem reiknimeistarar töldu sig geta borað upp úr iðrum jarðar. Hafi þeir þökk fyrir.

Geta ekki Ölfusá og Hvítá bara fengið að vera í friði fyrir virkjunum, eins og hinir fögru „reykja“dalir ofan Hveragerðis? Má ekki friða þetta vatnasvæði og einbeita sér að enn öflugri uppbyggingu veiðistofnanna, sem gætu skilað mun meiri arði en þeir nú gera, í stað þess að stefna þeim í voða?

Fordæmi Hvergerðinga hrópar á meirihlutafulltrúa í bæjarstjórn Árborgar, sem eru einangraðir í afstöðu sinni til málsins: „Hættið þessari vitleysu strax“.

(Pistillinn er að stofni til grein eftir undirritaðan sem birtist í Dagskránni – Fréttablaði Suðurlands 17. mars 2011).

Það var rétt fyrstu áratugina eftir að goðaveldinu hafði verið komið á fót á Íslandi sem hægt var að tala um einhverskonar valdajafnvægi í landinu. Fljótlega fóru menn að sölsa undir sig goðorð hægri vinstri og smám saman heilu og hálfu landshlutana. Fyrstu áratugina drápu menn hverjir aðra sem sagt í „friði og spekt“ hér á landi, alveg í anda þeirra félagslegu norma sem þá voru í gildi.

En þegar komið var fram á 12. öld, að ekki sé talað um þá 13. – sjálfa Sturlungaöldina – var valdastéttin, höfðingjarnir, farin að drösla fátækum bændum og friðsömum hundruðum saman með sér yfir fjöll og firnindi út í dauða eða örkuml, frá búum sínum og lífsbjörg, til að fyrirkoma með grjótkasti, ryðjárni eða eldi einhverju fólki í öðrum landshlutum, langflestu alsaklausu, í stjórnlausri valdagræðgi sinni. Skipti þá engu hver fyrir varð.

Þetta voru athafnamenn þeirra tíma og sýnist eðli þeirra og innræti lítið hafa breyst – eiginleg mannvíg hafa að vísu lagst af að mestu með „nútímalegri“ siðferðisgildum og félagslegum normum, en óeiginleg aukist að sama skapi.

Eins og öllum er kunnugt leiddi græðgi íslenskra athafnamanna til valdatöku Noregskonungs á Íslandi á síðari hluta 13. aldar, enda kunnu Íslendingar ekki fótum sínum forráð, þeir sáust ekki fyrir og voru ófærir um að búa hjálparlausir í eigin landi. Valdastéttin var þá, eins og nú, algerlega stjórnlaus í græðgi sinni og siðblindu. Er það nokkuð kunnuglegt nútímamönnum?

Næst dregur til tíðinda hér á landi við siðaskiptin um miðja 16. öld. Þá hefur Danakóngur tekið við af þeim norska og sér leik á borði, eins og konungsvaldið víðast um norðan- og vestanverða Evrópu, að efla völd sín með því að yfirtaka eignir og auð kirkjunnar.

Þeirri söguskoðun hefur verið haldið á lofti æ síðan að Danir hafi verið hinir verstu óþokkar, hafi kúgað Íslendinga öldum saman og nánast murkað úr þjóðinni lífið á tímabili. Auðvitað má tilfæra dæmi um skepnuskap einhverra danskra kaupmanna gagnvart „viðskiptavinum“ sínum úr hópi íslenskra alþýðumanna – og engin ástæða til að fegra þá sögu.

Hins vegar vita það líka allir sem vita vilja að umfangsmikilli og skipulegri sögufölsun hefur verið beitt allar götur síðan þegar fjallað er um nýlendutímann. Staðreyndin er sú að a.m.k. tvennt annað hafði afdrifaríkari afleiðingar fyrir örlög íslensku þjóðarinnar en dönsk nýlendukúgun.

Í fyrsta lagi náttúruleg óáran. Á 17. og 18. öld snarkólnaði nefnilega í veðri svo allar aðstæður til þess sjálfsþurftarbúskapar til lands og sjávar sem hér var stundaður versnuðu mjög, urðu næstum óbærilegar. Á sama tíma, í kjölfar hungurs og vosbúðar, riðu yfir farsóttir, t.d. stóra-bóla í upphafi 18. aldar sem lagði heilu sveitirnar í gröfina, aðallega yngra, vinnufært fólk en hlífði frekar örvasa gamalmennum. Ofan á þetta bættust náttúruhamfarir, stórkostlegustu náttúruhamfarir á sögulegum tíma, sem eru Skaftáreldar og meðfylgjandi móðuharðindi. Að öllu þessu yfirgengnu tírði varla nokkur logi á örmjóu og veikburða þjóðarskarinu – og minnstu mátti muna að tíran slokknaði fyrir fullt og fast.

Í öðru lagi reyndist íslenska valdastéttin landslýð mun skeinuhættari en danskir yfirboðarar. Heimilislausum örvæntingarlýð var fyrir litlar eða engar sakir smalað, eins og sauðfé til slátrunar, ýmist til brennslu, drekkingar, hýðingar, afhausunar eða um borð í haustskip á Brimarhólm – hvaðan enginn sem inn fór kom út aftur öðruvísi en í láréttri stöðu. Svívirðileg og grimmúðleg meðferð þessarar fámennu íslensku valdaklíku á sárafátækum og bjargarlausum löndum sínum hefur markvisst verið þögguð í gegnum aldirnar – en Dönum kennt um allt saman.

Í stuttu máli hefur ekkert breyst á Íslandi síðan. Tiltölulega fámenn valdaklíka ræður enn og gín hér yfir öllu, og eftir að hafa tryggt einkaafnot sín af helstu auðlindum og gæðum landsins með aðstoð stjórnmálaflokka og valdamikilla stjórnmálamanna sem hún hefur á sínum snærum, virðist henni líka ætla að takast að koma í veg fyrir það með yfirgangi og fjölmiðlaofbeldi að réttkjörin stjórnvöld þori að gera alvöru úr þeim loforðum sínum, sem þau voru kosin út á, að tryggja þjóðinni, eigendum ríkissjóðs, yfirráð og arðinn af eigin auðlindum sem ætti með réttu að leggja grunninn að því velferðarsamfélagi sem við flest viljum búa í.

Íslensku valdaklíkunni hefur tekist að senda lungann úr eigin þjóð, með haustskipi árið 2008, á fjárhagslegan Brimarhólm, í ævilangt skuldafangelsi, og eru helst áhöld um það hvort einhverjum tekst að bjarga börnum sínum og afkomendum frá því að taka við byrðunum þegar þrælavistinni hérna megin grafar lýkur. „Vont er þeirra ranglæti, verra er þeirra réttlæti“.

Það kemur engum á óvart að fulltrúar valdaklíkunnar skuli berjast fyrir eigin völdum, og beita til þess öllum meðulum. En það er sorglegt að enn skuli finnast fólk – jafnvel ungt, menntað fólk – sem finnst sér það skyldast að taka upp hanskann fyrir þennan ömurlega málstað, heldur jafnvel bláeygt að með því sé það að verja „frelsi einstaklingsins“, eins mikil öfugmæli og það nú eru. Frelsi einstaklingsins er að finna einhvers staðar allt annars staðar en í stjórnmálaflokkum sem eru fyrst og fremst hagsmunasamtök íslenskrar valdaklíku. Það væri t.d. miklu nær að leita að því í eigin huga.

Og enn sorglegra er að þeir sem sjálfir telja sig jafnaðarmenn skuli ætla að láta kúga sig til að gefast upp á verkefni sínu, að skapa hér réttlátara samfélag, og hreyfa hvorki legg né lið til að aflétta drápsklyfjunum af fólki.

Að ekki sé talað um þá sem engin leið er að hafa neitt samstarf við, en þykjast standa lengst til vinstri í stjórnmálum, og uppblásnir af gamalli, misskilinni hugsjónabaráttu syngja Internationalinn, „Alþjóðasöng verkalýðsins“, sem mun, samkvæmt textanum, „tengja strönd við strönd“. Ekkert er fjær þessum íslensku vinstrimönnum, þó þeir syngi það fullum hálsi á tyllidögum, en að tengja strönd við strönd. Þeir munu halda áfram að „sá í akur óvinar síns“ um ókomna tíð, þar til gamla valdaklíkan er aftur komin á „sinn stað“, og una svo til eilífðar undir hennar kúgun, í fullkominni einangrun frá öðrum ströndum.

„Guð blessi Ísland“.

Fram kemur á Smugunni að Ragna Ingólfsdóttir, fremsta badmintonkona Íslands um árabil og afrekskona á heimsvísu, lepji dauðann úr skel. Hún á varla fyrir almennilegum mat, en allir vita að þeir sem stunda íþróttir, hvað þá afreksíþróttamenn, þurfa á því að halda að borða góða og næringarríka fæðu reglubundið, en ekki með höppum og glöppum.

Ragna undirbýr sig nú fyrir Ólympíuleikana í London á næsta ári, og vegna þess að hún á bjargálna og öfluga fjölskyldu sem stendur við bakið á henni, sér hún fram á það að lifa af fram yfir ÓL. Hún hefur hinsvegar fórnað bæði lifibrauði og lífeyrisréttindum árum saman til þess að geta látið drauma sína rætast.

Saga Rögnu er ekkert einsdæmi. Þetta er saga  íslenskra íþróttamanna í gegnum árin. Hópur af efnilegum afreksmönnum hefur ákveðið að ganga ekki þennan píslarveg og hætt. Svo má líka spyrja sig hvort þátttaka í afreksíþróttum sé háð tískusveiflum. Hver er t.d. staðan hjá Helgu Margréti Þorsteinsdóttur, sem undirbýr sig líka fyrir ÓL í London? Er hún í sömu sporum og Ragna? Eða eru frjálsíþróttir meira í tísku en hnit og því auðveldara fyrir hana að safna styrkjum frá fyrirtækjum? Gaman væri að vita þetta. Viljum við að það sé fyrst og fremst háð tískusveiflum og stundarvinsældum íþróttagreina hvaða íþróttamenn fái tækifærin? Fleiri afreksmenn í einstaklingsgreinum undirbúa sig fyrir ÓL, t.d. Kári Steinn Karlsson, sem hefur tryggt sér þátttökurétt í maraþonhlaupi, og hver er staða Sundsambandsins, sem ávallt á sína fulltrúa í keppnislaugum Ólympíuleikanna?

Þekkt er að körfuboltasambandið LAGÐI NIÐUR LANDSLIÐ SÍN Í NOKKUR ÁR vegna fjárskorts og skulda sem safnast höfðu upp smám saman hjá sambandinu vegna þátttöku í alþjóðakeppnum. Stjórnendur KKÍ eiga heiður skilinn fyrir að sýna þessa ábyrgð, því áframhaldandi rekstur landsliðanna hefði keyrt sambandið í þrot, og íþróttina í kjölfarið. Mér er til efs að ríkisvaldið hefði eftir á hlaupið með sama hætti undir bagga með KKÍ og  margoft hefur verið gert gagnvart t.d. HSÍ. Með þessu er ég ekki að segja að HSÍ sé ofhaldið af sínu, heldur að benda á misréttið og stefnuleysið sem íþróttahreyfingin hefur árum saman þurft að búa við. Þetta herfilega misrétti grundvallast á því að ALLT OF LÍTIÐ ER TIL SKIPTANNA.

En þessi saga af KKÍ er hörmungarsaga og til háborinnar skammar, jafnframt því að vera dæmisaga um lofsverða framgöngu formanns og stjórnar sambandsins. Hvers eiga afreksmenn í þessari íþróttagrein að gjalda?

Nú um þessar mundir tekur kennalandsliðið í handbolta Í FYRSTA SKIPTI þátt í lokakeppni heimsmeistaramóts. Þessi frábæri tímamótaárangur í íslenskri íþróttasögu vekur verðskuldaða athygli, enda standa stelpurnar sig með mikilli prýði. Vakin hefur verið athygli á þeim himinhrópandi aðstöðumun sem þær þurfa að búa við, samanborið við aðra þátttakendur á mótinu. Þó við gerðum ekki kröfur um að íslenska liðið byggi við sambærilegar aðstæður fjárhagslega og hinir moldríku frændur okkar í Noregi geta boðið upp á, sjá allir að hér er ekki keppt á jafnræðisgrundvelli, heldur víðsfjarri því.

Eina sérsambandið innan ÍSÍ sem er sæmilega bjargálna er KSÍ. Það kemur til vegna himinhárra (í íslensku samhengi) peningagreiðslna frá útlöndum. Íslensku  landsliðsmennirnir í knattspyrnu karla, flestir atvinnumenn sem vaða í peningum, fá um leið langhæstu félagslegu styrkina til að keppa fyrir hönd þjóðarinnar. Er ekki eitthvað öfugsnúið við það?

Nú geta auðvitað einhverjir sagt að þessi píslarganga sé bara val Rögnu, og annarra í hennar sporum. Hún geti sjálfri sér um kennt að vera að streða í þessu. Með hvaða rétti ætti líka að „seilast ofan í vasa skattborgaranna“, eins og það heitir hjá íhaldinu, sem kvartar hæst yfir því að lagðir séu á skattar, til að einhverjir geti verið að leika sér í allskyns ónytjuhoppi?

Þessu er ég algerlega ósammála. Fyrir mína parta má gjarnan leggja á sérstakan aukaskatt sem rynni til íþróttahreyfingarinnar, þannig að sérsamböndin gætu áhyggjulaus bæði haldið úti lágmarksstarfsemi og styrkt afreksmenn sína til að keppa á alþjóðavettvangi – án þess þeir þyrftu að safna sjálfir fyrir flugi og hótelgistingu með skeinipappírssölu, en borga kostnaðinn ella úr eigin vasa.

Framkvæmdaglaðir Íslendingar hafa árum saman hæðst að þeim samborgurum sínum sem talað hafa gegn stöðugum stórvirkjanaframkvæmdum fyrir erlendan áliðnað og aðra stóriðju. Þeir sem hafa viljað meta einhvers náttúruna af sjálfri sér, en ekki aðeins út frá nýtingarhlutfalli eða hagtölum, eru umsvifalaust dæmdir sekir fyrir að vera á móti atvinnuuppbyggingu og framförum. Þeir eru beðnir um að benda á aðrar leiðir og ef þeim vefst tunga um tönn eða hafa ekki á takteinum fullmótaðar hugmyndir og exelskjöl stútfull af tölum um fjölda beinna starfa og afleiddra, útflutningstekjur, hagvöxt og auknar skatttekjur ríkisins, eru þeir léttvægir fundnir: Þeir eru í hæðnistón sagðir bara vilja gera „eitthvað annað“ – og svo er hlegið með öllum kjaftinum.

En það er styttra í þetta „eitthvað annað“ en sumir virðast kæra sig um að skilja.

Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, telur að á næstu 15-20 árum muni Íslendingar hafa yfirbugað alla óvirkjaða vatns- og varmaorku sem nýtanleg sé í landinu.

Einn og hálfur til tveir áratugir er ekki langur tími.

Jafnvel þó Hörður þessi sé hugsanlega óþarflega svartsýnn og við höfum enn 30-40-50 ár, þá er ekki langur tími til stefnu. Og jafnvel þó þessar 11 teravattstundir sem Hörður segir vera á 15 ára áætlun, til viðbótar við þær 17 sem þegar eru framleiddar af rafmagni, verði að 15 teravattstundum, öðrum 17 eða jafnvel enn meiru, þá fer ónýttum teravattstundum hratt fækkandi. Allir ættu að skilja að það kemur að þeirri stund að engar teravattstundir verða eftir, ekki einu sinni til að virkja á næsta ári, hvað þá áratugi fram í tímann. Skilja þetta ekki örugglega allir? Eða hvað?

Hvað ætla íslenskir jarðýtumenn að gera eftir örfáa áratugi, þegar jarð- og vatnsorkan er fullnýtt? Ætla þeir þá að kyngja hæðnishlátrinum og byrja að „gera eitthvað annað“? Eða ætla þeir kannski bara að berja hausnum áfram við steininn (eða stinga honum í steininn, eftir atvikum)?

Þurfum við sem nú lifum endilega að klára allar teravattstundirnar? Er það ábyrg afstaða að láta ófæddar kynslóðir alfarið um það að „gera eitthvað annað“? Alveg burtséð frá því að við tökum um alla eilífð frá ófæddum Íslendingum fegurð fossa og annarra náttúruvætta, þá held ég að það sé bæði hófsöm og sanngjörn fullyrðing að segja að svo sé ekki.

Getum við ekki öll sammælst um að hætta þessari vitleysu? Fara að selja dýrmæta orkuna okkar á sanngjörnu verði, í smærri skömmtum og á lengri tíma, en einbeita okkur fyrir alla muni að því strax að fara að „gera eitthvað annað“?

Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra sló alveg í gegn hjá mér í Fréttablaðinu í morgun. Eins og kunnugt er hafði ríkisendurskoðun gert alvarlegar athugasemdir við það að ríkislögreglustjóri hefði keypt fullt af allskyns dóti handa löggunni -af löggunni. Upphæðin sem um ræddi var langt yfir útboðsmörkum en löggan hafði passað samviskusamlega upp á það að senda löggunni bara nógu marga reikninga til að hver þeirra væri innan „siðlegra marka“.

Og Ögmundur brást auðvitað skörulega við og tók málið til skoðunar. Að ítarlegri skoðun lokinni kemst hann sem sagt að þeirri niðurstöðu að það sé ekki ríkislögreglustjóri heldur ríkisskattstjóri sem sé „ekki í réttum farvegi með málið“. Ríkisskattstjóri „er ekki að setja umrædd atriði í rétt samhengi“ eins og mikilvægt er að gera í hverju máli.

Nú ætti Ögmundur að beita sér fyrir því að ríkisskattstjóri og embætti hans fái námskeið hjá ríkislögreglustjóra í því að sjá rétt samhengi hlutanna og koma þeim í réttan farveg. Það þarf ekkert að bjóða svoleiðis námskeiðahald út, skipta bara reikningnum í tvennt eða þrennt eða fernt, eftir því hvað skattstjóri þarf marga tíma. Það er hætt við að þeir gætu orðið margir.

Og hvert er hið rétta samhengi fyrir þetta mál?

Það sem skiptir mestu máli er „að menn horfi á aðalatriði þessa máls en séu ekki í karpi um einstök smáatriði“. Aðalatriðið er að allir séu sammála um að gera svona aldrei aftur. Það sem ógert er er mikilvægara en það sem gert er, „þangað eigum við að horfa, en ekki festast í einhverju sem fyrir er“, segir Ömmi innanríkis.

Þetta er rétt hjá Ögmundi. Hvað eigum við alltaf að vera að horfa í baksýnisspegilinn? Gert er gert og verður ekki aftur tekið. Og ef menn eru sammála um að gera betur næst, hverslags meinbægni er þetta þá í ríkisskattstjóra?

Það er alveg ótrúlegt hvað sumir menn eru þröngsýnir og hefnigjarnir. Þeim virðist alveg fyrirmunað að sjá heildarmyndina. Horfum fram á veginn og hættum að böggast í þeim sem kunna að hafa farið á svig við smáatriði eins og lagabókstaf eða siðareglur. Vitið til, þetta reddast!

Ömmi – you made my day!

Athygli mína vakti auglýsing í Fréttablaðinu í dag, laugardaginn 15. október 2011, (bls. 17). Þar var mynd af ungu pari með kornabarn, undir fyrirsögninni: „Það er margt sem felst í því að vera ábyrgir FORELDRAR“.

Neðst til hægri í myndinni er áberandi rauður, hringlaga flötur þar sem stendur með hvítu letri „Lífís“. Þó manni gæti dottið í hug við fyrsta lestur að þarna væri á ferðinni ný tegund frá Kjörís er ekki svo. Það er VÍS sem hér auglýsir „líf- og sjúkdómatryggingar“.

En það sem vakti athygli mína var myndmálið í auglýsingunni. Myndmálið sendir skýr skilaboð um hlutverk kynjanna. Til að tryggja öryggi og velferð barns síns og fjölskyldunnar takast foreldrarnir á hendur mismunandi hlutverk. Skoðum þau nánar:

Pabbi á að axla ábyrgð, skipuleggja tímann, deila verkefnum innan heimilisins og stappa stálinu í hina fjölskyldumeðlimina þegar á móti blæs. Hann á að sýna tómstundum annarra fjölskyldumeðlima áhuga, fylgja litla krílinu á íþróttaleiki, tónleika eða annað sem áhuginn beinist að.

Pabbi á líka að vera þolinmóður og gefa sér tíma til að hlusta, hrósa þegar vel er gert og ræða málin af yfirvegun ef einhver fer út af sporinu. Hann á að hlúa að fjölskyldu- og vinaböndum, kalla á liðið í grill um helgar.

Þegar pabbi er búinn að öllu þessu má hann njóta stunda í góðra vina hópi, þ.e.a.s. ef hann temur sér holla lifnaðarhætti og er ekki á einhverju útstáelsi.

Mamma á að vera góð fyrirmynd. Hún á að búa í haginn fyrir breytta tíma og halda góðri rútínu á heimilinu. Enga óreiðu, takk! Hún á ekki að eyða í vitleysu, heldur sýna aðhald í fjármálum sínum. Hún verður að vera sveigjanleg, tilbúin að tileinka sér nýja hluti og sýna tillitssemi gagnvart öðrum í fjölskyldunni.

Það er í verkahring mömmu að miðla málum og hún verður að læra að treysta öðrum, vera ekki alltaf með nefið ofan í öllu! Hún á að vera jákvæð en staðföst og halda uppi passlegum aga. Og svo á mamma að passa að hvílast vel svo hún geti ræktað ástina í hjónabandinu.

Og í hvað eiga mamma og pabbi að nota höfuðið?

Mamma á að nota það til að rækta líkama og sál – fara kannski í ræktina og jóga. Pabbi á hinsvegar að afla sér þekkingar. Velferð fjölskyldunnar er undir því komin.